ភ្នំពេញៈ ចំណេះដឹងផ្សារមូលបត្រកម្ពុជា កាន់តែរីកសាយ ដែលបង្កើនការយល់ដឹង ដល់មនុស្សកាន់តែច្រើន តែមនុស្សមួយចំនួនក៏នៅមានភាព ស្រពេញស្រពិលផងដែរ។
តើអ្វីជា? មូលបត្រ គឺជាកិច្ចសន្យាហិរញ្ញវត្ថុ ដែលអាចជួញដូរបាន ។ កិច្ចសន្យានេះបញ្ជាក់ពីកម្មសិទ្ធិបំណុល ឬសិទ្ធិ/កាតព្វកិច្ចក្នុងការទិញ/លក់ ជាដើម។ ក្នុងនោះមូលបត្រចែកចេញជាពីរ គឺមូលបត្រកម្មសិទ្ធិ និងមូលបត្របំណុល។
ទី១ មូលបត្រកម្មសិទ្ធិ
មូលបត្រកម្មសិទ្ឋ សំដៅដល់ផលិតផល ទ្រព្យកម្មសិទ្ធិ គឺជាមូលបត្រដែលបានបោះផ្សាយ ដោយក្រុមហ៊ុនសាធារណៈ ដើម្បីគៀងគរមូលនិធិពីសាធារណៈជន។ វារួមបញ្ចូលទាំងភាគហ៊ុនរបស់ក្រុមហ៊ុន ដែលតំណាងឲ្យភាពជាម្ចាស់ របស់វិនិយោគិន នៅក្នុងក្រុមហ៊ុននោះ។ ភាពជាម្ចាស់នៃទ្រព្យកម្មសិទ្ធិ នឹងផ្តល់សិទ្ធិដល់ភាគហ៊ុនិកនូវចំណែកនៃប្រាក់ចំណេញ របស់ក្រុមហ៊ុនតាមរយៈភាគលាភ។
ភាគហ៊ុនិកគឺជាម្ចាស់នៃអាជីវកម្ម ព្រមទាំងចូលរួមទទួលនូវ ការចែករំលែកភាពជោគជ័យ ឬបរាជ័យនៃអាជីវកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុន។ លទ្ធផលដំណើរការអាជីវកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុនចុះបញ្ជីជាធម្មតា អាចវាយតម្លៃបាន តាមរយៈភាគលាភ ដែលភាគហ៊ុនិក បានទទួល និងតាមរយៈថ្លៃភាគហ៊ុន ដែលបានដាក់ថ្លៃនៅលើទីផ្សារ ។ មានមូលបត្រកម្មសិទ្ធិ2ប្រភេទ ដែលអាចដាក់ជួញដូរនៅលើផ្សារ មូលបត្រកម្ពុជា (ផ.ម.ក.)។
ភាគហ៊ុនធម្មតាៈ គឺជាភាគហ៊ុន ដែលមានការលើកទឹកចិត្ត ដោយផ្ទាល់ដល់អ្នកកាន់កាប់ភាគហ៊ុន តាមរយៈភាគលាភ ដែលទទួលបានពីប្រាក់ចំណេញរបស់ក្រុមហ៊ុន ការចំណេញលើមូលធន និងសិទ្ធិក្នុងការទិញភាគហ៊ុនថ្មី របស់ក្រុមហ៊ុននៅពេលដែលក្រុមហ៊ុនសម្រេច ក្នុងការបង្កើនដើមទុនចុះបញ្ជីរបស់ខ្លួន។
ភាគហ៊ុនបុរិមា
ភាគហ៊ុនបុរិមា ក៏ជាផ្នែកមួយនៃទ្រព្យកម្មសិទ្ធិផងដែរ ។ ភាពខុសគ្នារវាងភាគហ៊ុនបុរិមា និងភាគហ៊ុនធម្មតាគឺ អ្នកកាន់កាប់ភាគហ៊ុនបុរិមា នឹងមានសិទ្ធិទទួលបានមូលនិធិ ឬប្រាក់ចំណេញរបស់ក្រុមហ៊ុន មុនភាគហ៊ុនធម្មតា។
ទី២ មូលបត្របំណុល
មូលបត្របំណុល ជាប្រភេទមូលបត្របំណុល ដែលតំណាងឱ្យកិច្ចសន្យាខ្ចីប្រាក់រវាងបុគ្គលបោះផ្សាយមូលបត្របំណុល (រួមមានសាជីវកម្ម សហគ្រាសរដ្ឋ ឬរាជរដ្ឋាភិបាល) និងវិនិយោគិន (ម្ចាស់មូលបត្របំណុល)។ តាមរយៈកិច្ចសន្យានេះ បុគ្គលបោះផ្សាយមូលបត្របំណុល មានកាតព្វកិច្ចបង់ឱ្យវិនិយោគិន នូវទឹកប្រាក់ជាក់លាក់មួយជាទៀងទាត់ ដែលហៅថា “គូប៉ុង” ឬ “ការប្រាក់” (លើកលែងសម្រាប់សញ្ញាបណ្ណគ្មានការប្រាក់) ព្រមទាំងបង់ប្រាក់ដើម នៅពេលដែលសញ្ញាបណ្ណនោះ ដល់កាលកំណត់សងដែលហៅថា “ឥណប្រទិទាន”។
ជំនួសឱ្យការខ្ចីប្រាក់ពីធនាគារ ក្រុមហ៊ុន ឬអង្គភាពមួយអាចបោះផ្សាយ សញ្ញាបណ្ណទៅឲ្យវិនិយោគិនដោយផ្ទាល់ នៅពេលដែលក្រុមហ៊ុន នោះត្រូវការសាច់ប្រាក់ ដើម្បីផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់គម្រោងថ្មីៗ បន្តប្រតិបត្ដិការក្រុមហ៊ុន ឬដើម្បីទូទាត់បំណុល។
លក្ខណៈខុសគ្នាចម្បងមួយរវាងភាគហ៊ុន និងសញ្ញាបណ្ណ គឺថាសញ្ញាបណ្ណតំណាងឱ្យភាពជាម្ចាស់បំណុល រីឯភាគហ៊ុនតំណាងឱ្យភាពជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ នៃក្រុមហ៊ុនមួយ។ ថ្លៃភាគហ៊ុនអាចកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័ស ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុននោះមានការរីកចម្រើន និងមានប្រាក់ចំណេញច្រើន។
ផ្ទុយទៅវិញ សញ្ញាបណ្ណធ្វើការទូទាត់តែការប្រាក់ ដែលបានកំណត់ជាមុន ហើយថ្លៃរបស់វាប្រែប្រួល នៅក្នុងដែនដែលកំណត់ ដោយអត្រាការប្រាក់ ពោលគឺមិនមែនកំណត់ដោយប្រាក់ ចំណេញរបស់ក្រុមហ៊ុននោះឡើយ៕
