ពិធីប្រកាសដាក់ឱ្យដំណើរការ ជាផ្លូវការ គណៈកម្មាធិការពិសេសតាមដាន ការអនុវត្តកម្មវិធីសកម្មភាព នៃសន្និសីទអន្តរជាតិ ស្តីពី ប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍ ​(គ.អ.ស.អ.ប.អ)

ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២: អគ្គលេខាធិការដ្ឋានប្រជាជននិងការអភិវឌ្ឍ នៃក្រសួងផែនការ សហការជាមួយនឹងមូលនិធិសហប្រជាជាតិសម្រាប់ប្រជាជន (UNFPA) ថ្ងៃនេះ រៀបចំពិធីនិម្មិត “ការប្រកាសដាក់ឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការ គណៈកម្មាធិការពិសេសតាមដានការអនុវត្តកម្មវិធីសកម្មភាព នៃសន្និសិទអន្តរជាតិស្តីពីប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍ (គ.អ.ស.អ.ប.អ.)​ “ ក្រោមអធិបតីភាព លោកបណ្ឌិត ឆាយ ថន ទេសរដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងផែនការ និងជាប្រធាននៃ គ.អ.ស.អ.ប.អ ក្នុងបំណងសម្រេចឱ្យបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព ក្រោមការប្តេជ្ញាចិត្តដ៏មុតមាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីសម្រេចបានលទ្ធផលសូន្យបី  លុបបំបាត់ឱ្យអស់(សូន្យ នូវមរណភាពមាតាដែលអាចការពារបាន លុបបំបាត់ឱ្យអស់(សូន្យ)នូវផែនការគ្រួសារដែលមិនបានឆ្លើយតប លុបបំបាត់ឱ្យអស់(សូន្យ)នូវអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹង        យេនឌ័រ និងការអនុវត្តប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់លើស្រ្តីនិងក្មេងស្រី ត្រឹមឆ្នាំ២០៣០។

ក្នុងពិធីនិម្មិតប្រកាសដាក់ឱ្យដំណើរការជាផ្លូវនេះ​ លោកបណ្ឌិត ឆាយ ថន ទេសរដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងផែនការ និងជាប្រធានគណៈកម្មាធិការពិសេស គ.អ.ស.អ.ប.អ បានថ្លែងសុន្ទរកថាស្វាគមន៍ ដោយសង្ខេបពីសាវតា នៃសន្និសីទអន្តរជាតិស្តីពីប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍ និងការបង្កើតគណៈកម្មាធិការពិសេសដោយអនុក្រឹត្យរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លេខ២១២អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី០៣​ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១។ សមមាសភាពគណៈកម្មាធិការ គឺជាកើតឡើងពីការប្ដេជ្ញាចិត្តរួមគ្នារបស់ក្រសួងស្ថាប័នក្នុងការគាំទ្ររាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតាមដាន និងពន្លឿនការអនុវត្តប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព និងប្រសិទ្ធិផលនៃផែនការសកម្មភាពរបស់សន្និសីទអន្តរជាតិស្តីពីប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍ ក្នុងបរិការណ៍ក្របខ័ណ្ឌអភិវឌ្ឍន៍ជាតិនានា និងគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពកម្ពុជា ក្នុងគោលបំណងលើកស្ទួយសុខមាលភាពប្រជាជន សុខភាពបន្តពូជ សមភាពយេនឌ័រ ការទទួលបានការអប់រំ ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងការបញ្ចប់អំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងយេនឌ័រ។

ផ្នែកមួយសំខាន់នៃពិធីប្រកាសដាក់ឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការនៃ គ.អ.ស.អ.ប.អ នេះ គឺ ការចែករំលែកនូវការប្ដេជ្ញាចិត្ត នៅក្នុងកិច្ច ពិភាក្សាបើកចំហលើប្រធានបទ “ការសម្រេចឱ្យបាននូវលទ្ធផលទាំងបីត្រឹមឆ្នាំ២០៣០” ដែលមានការចូលរួមពីវាគ្មិនសំខាន់ៗមកពីក្រសួងពាក់ព័ន្ធ អង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្រោមការដឹកនាំ និងសម្របសម្រួលយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ពីសំណាក់ លោកឋាបណ្ឌិត ឆាយ ថន និងការចូលរួមប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់អន្តរក្រសួង ដោយមានការចូលរួមពីសំណាក់វាគ្មិនកិត្តិយស លោកលោកស្រី អ៊ឹង កន្ថាផាវី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកិច្ចនារី អនុប្រធាន​ គ.អ.ស.អ.ប.អ ដោយលោកជំទាវបានលើកឡើងនូវការឆ្លើយតបប្រកបដោយការប្ដេជ្ញាចិត្តខ្ពស់របស់ក្រសួងកិច្ចការនារី ក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងបំពេញកិច្ចការដែលនៅសេសសល់ពីការប្តេជ្ញានៅក្នុងសន្និសីទអន្តរជាតិស្តីពីប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍ ក្នុងគោលដៅលុបបំបាត់ឱ្យអស់អំពើហិង្សា ឬការអនុវត្តប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់មកលើស្ត្រីនិងក្មេងស្រី ដែលជាគោលដៅមួយក្នុងចំណោមគោលដៅទាំងបីរបស់ គ.អ.ស.អ.ប.អ ។

កិច្ចពិភាក្សាបានបន្តដោយមានការចូលរួមប្ដេជ្ញាចិត្តពីក្រសួងសុខាភិបាលលើគោលដៅ លុបបំបាត់ឱ្យអស់នូវមរណភាពមាតាដែលអាចការពារបាន លុបបំបាត់ឱ្យអស់នូវផែនការគ្រួសារដែលមិនបានឆ្លើយតប ដែលត្រូវបានផ្ដល់កិត្តិយលចូលរួមដោយ លោកម៉ម ប៉ុនហេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាល និងជាអនុប្រធាន គ.អ.ស.អ.ប.អ ។ ក្រសួងសុខាភិបាលមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការអនុវត្តការផ្ដល់ជូននូវសេវាបង្ការ និងឆ្លើយតបគ្រប់ជ្រុងជ្រោយដល់ស្ត្រីនិងក្មេងស្ត្រីដែលត្រូវការមធ្យោបាយការពារ និងថែទាំសុខភាព។

លោកបណ្ឌិតសភាចារ្យ ណាត ប៊ុនរឿន រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួង អប់រំ យុវជន និងកីឡា តំណាងដ៏ខ្ពស់ខ្ពស់របស់ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ហង់ជួន ណារ៉ុន រដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួង អប់រំ យុវជន និងកីឡា និងជាអនុប្រធាន គ.អ.ស.អ.ប.អ បានបញ្ជាក់អំពីការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ក្រសួង អប់រំ យុវជន និងកីឡា ក្នុងការធានាថាយុវជនជាង ៣,៥ លាន រួមទាំងយុវជនដែលងាយរងគ្រោះផង ដែរអាចទទួលបាននូវព័ត៌មានសមស្របទៅតាមវ័យស្ដីពីសុខភាពផ្លូវភេទ សុខភាពបន្តពូជនិងសិទ្ធិ (SRHR) តាមរយៈកម្មវិធីសិក្សាជាតិ និងការបណ្ដុះបណ្ដាលសមត្ថភាពស្ដីពីការអប់រំសុខភាពសិក្សា និងសុខភាពផ្លូវភេទដល់គ្រូបង្រៀនជាង៨ម៉ឺននាក់។

លោក ឡេង វី រដ្ឋលេខាធិការ ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងជាអនុប្រធាន គ.អ.ស.អ.ប.អ បានចែករំលែកនៅក្នុងកិច្ចសន្ទនាចំហនៃពិធីនេះដោយបានទទួលស្គាល់ការប្ដេជ្ញាចិត្ត និងការរួមចំណែករបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្នុងការសម្រេចឱ្យបានលទ្ធផលទាំងបីក្នុងក្របខ័ណ្ឌរដ្ឋបាលក្រោមជាតិ/មូលដ្ឋានត្រឹមឆ្នាំ២០៣០ផងដែរ។ មាត្រាមួយក្នុងអនុក្រឹត្យនៃការបង្កើតគ.អ.ស.អ.ប បានចែងថា គ.អ.ស.អ.ប.អ ត្រូវបង្កើតគណៈកម្មាធិការប្រជាជន និងការអភិវឌ្ឍរាជធានី-ខេត្ត ដែលមានអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន និងអមដោយអនុប្រធាន សមាជិក តាមចំនួនចាំបាច់ ហើយក្រសួងមហាផ្ទៃកំពុងដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការធានាប្រសិទ្ធផលក្នុងការចូលរួមគ្រប់គ្រងគណៈកម្មាធិការនេះ។

លោក ប៊ីយ៉ន អាន់ឌឺសាន់ (Björn Andersson) នាយកUNFPAប្រចាំតំបន់ សម្រាប់ការិយាល័យប្រចាំតំបន់អាស៊ីនិងប៉ាស៊ីហ្វិក បានកោតសរសើរដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងតួនាទីយ៉ាងសំខាន់របស់គណៈកម្មាធិការពិសេសនេះ ក្នុងការធានាឱ្យកម្ពុជារក្សានូវឆន្ទះដែលបង្កើតដោយជំនួបកំពូលជាប្រវត្តិសាស្ត្រនាទីក្រុងណៃរ៉ូប៊ី ស្ដីពី ICPD25 ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ និងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់កម្ពុជាដែលបានលើកឡើងនៅជំនួបកំពូលទីក្រុងណៃរ៉ូប៊ី ។ លោកក៏បានបង្ហាញនូវការប្តេជ្ញាចិត្តបន្ថែមរបស់UNFPAក្នុងការគាំទ្រដល់ដំណើររបស់កម្ពុជា ឆ្ពោះទៅកាន់ការសម្រេចឱ្យបាននូវសកម្មភាពរបស់ ICPD25 ដែលជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់ក្នុងនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់កម្ពុជា។ ស្របពេលដែល UNFPA នៅកម្ពុជា ក៏ជាសមាជិកនៃ​គ.អ.ស.អ.ប.អ ផងដែរនោះ UNFPA សង្ឃឹមយ៉ាងមុតមាំ រួមជាមួយនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ភាគីពាក់ព័ន្ធ និងដៃគូផ្សេងទៀត បន្តគាំទ្រគ្នាក្នុងការធ្វើមូលដ្ឋានីយកម្ម SDGs ទៅក្នុងបរិបទកម្ពុជា ដើម្បីសម្រេចបាននូវរបៀបវារៈឆ្នាំ ២០៣០ សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពនេះ ជាពិសេស គឺផែនការសកម្មភាពសន្និសីទអន្តរជាតិស្តីពីប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍នេះតែម្តង។ UNFPA បានបញ្ជាក់ថា ខ្លួននៅតែប្តេជ្ញាបន្តគាំទ្រយ៉ាងក្លៀវក្លាជាបន្តបន្ទាប់ និងលើកទឹកចិត្តដល់ការពន្លឿន ការអនុវត្តផែនការសកម្មភាព និងបរិយាកាសអំណោយផលសម្រាប់ការចូលរួមពីភាគីពាក់ព័ន្ធ ទាំងស្ថាប័នរាជរដ្ឋាភិបាល ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងវិស័យឯកជន។

សង្គមស៊ីវិល និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដូចជា អង្គការសម្ព័ន្ធសុខភាពកុមារនិងសុខភាពបន្ដពូជ (រ៉ាឆា) ​អង្គការ​ថែទាំ​សុខភាព​គ្រួសារ​កម្ពុជា (រ៉ា​ក់) ដែលជាសមាជិកនៃ គ.អ.ស.អ.ប.អ ក៏បានចូលរួមចែករំលែកការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ស្ថាប័នខ្លួនផងដែរ ក្នុងកិច្ចសន្ទនានោះ ពោលគឺ ការបន្តសកម្មភាពយ៉ាងមុតមាំក្នុងផែនការអភិវឌ្ឍន៍ក្របខ័ណ្ឌយុទ្ធសាស្ត្រទាក់ទងទៅនឹងប្រជាជននិងការអភិវឌ្ឍ។

រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងសកម្មក្នុងការផ្តួចផ្តើមគោលនយោបាយជាតិស្របតាមផែនការសកម្មភាពរបស់ សន្និសីទអន្តរជាតិស្តីពីប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍ ដែលចូលរួមដល់ការសម្រេចបាននូវសមិទ្ធិផលសំខាន់ៗរួមមាន ការកាត់បន្ថយអត្រាភាពក្រីក្រ ការកាត់បន្ថយអត្រាមរណភាពមាតានិងទារកឱ្យនៅកម្រិតទាបបំផុត ជំរុញការអប់រំនិងលើកកម្ពស់សុខភាព និងការកាត់បន្ថយអំពើហិង្សាលើស្ត្រីនិងកុមារ។ ជាការពិតណាស់ ការបង្កើត គ.អ.ស.អ.ប.អ ដើម្បីតាមដានការអនវុត្តផែនការសកម្មភាពក្រោយជំនួបកំពូលទីក្រុងណៃរ៉ូប៊ី គឺជាយន្តការមួយក្នុងចំណោមយន្តការអន្តរក្រសួង ដែលជាគំនិតផ្តួចផ្តើមចេញពីកិច្ចសហការរបស់ UNFPA និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ក្រោមកិច្ចប្រជុំជាបន្តបន្ទាប់ និងការពិភាក្សាលើធាតុចូល និងយន្តការដើម្បីតាមដាននិងវាយតម្លៃការអនុវត្តផែនការសកម្មភាពសន្និសីទអន្តរជាតិស្តីពីប្រជាជននិងអភិវឌ្ឍន៍ ស្របតាមកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជូនប្រជាជនទូទៅក្នុងប្រទេស ឆ្លើយតបទៅនឹងភាពចម្រុះរបស់ប្រជាជនក្នុងការអភិវឌ្ឍ​ ការធ្វើចំណាកស្រុក នគរូបនីយកម្ម កំណើត ការស្លាប់ ជាពិសេស ការលើកកម្ពស់តួនាទីស្ត្រីនិងក្មេងស្រី។

ជំងឺកូវីដ-១៩ ពិតជាបានបង្កផលប៉ះពាល់ក្នុងកម្រិតមួយ លើលទ្ធភាពវិវឌ្ឍន៍ឆ្ពោះទៅរកគោលដៅរួមរបស់យើងនៃអនាគតកាន់តែប្រសើរ និងស្មើភាពជាងមុនសម្រាប់ស្ត្រីនិងក្មេងស្រី ប៉ុន្តែវាក៏បានផ្តល់នូវហេតុផលសមរម្យសម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងការបង្កើននិងប្រមែប្រមូលកិច្ចប្រឹងប្រែង ដើម្បីពន្លឿនការអនុវត្ត ICPD25 ដោយផ្តោតលើ សុខភាពផ្លូវភេទ និងសុខភាព   បន្តពូជ និងសិទ្ធិ យេនឌ័រ យុវជន ដែលគាំទ្រដោយឆន្ទៈនយោបាយ និងការវិនិយោគបន្តដែលប្រកបដោយបរិយាបន្ន និងការឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការរបស់ស្ត្រី និងក្មេងស្រី ដែលនេះគឺជារបៀបក្នុងការដែលអាចធានាថាស្ត្រី និងក្មេងស្រីទាំងអស់អាចទទួលបានការថែទាំសុខភាព និងធនធានស្របតាមសិទ្ធិជាម្ចាស់រាងកាយ និងអនាគតរបស់ពួកគេ៕

“Cambodia Aims at Achieving Cambodia’s Sustainable Development Goals through Realizing Country Commitments to ICPD25 at the Nairobi Summits 2019”

Official Launch of the Special Committee for Accelerating the Implementation of the International Conference on Population and Development Programme of Action (SC-ICPD-PoA)

Phnom Penh, 30 March 2022: A joint virtual conference on “Official Launch of the Special Committee for Accelerating the ICPD Programme of Action (SC-ICPD-PoA)”, is co-organized today by the General Secretariat for Population and Development, Ministry of Planning, and United Nations For Population  UNFPA, under the chairmanship of H.E. Kitti Settha Pandita CHHAY THAN, Senior Minister, Minister of Planning, aiming for the Sustainable Development Goal from commitment of various stakeholders to achieve the Three Zeros by 2030 (Zero violence or harmful practices against women and girls, Zero unmet needs for contraception, and Zero preventable maternal deaths).

The virtual conference presented the welcome and opening speech by H.E. Kitti Settha Pandita CHHAY THAN, also the Chair of SC-ICPD-PoA, briefing on the background of ICPD and the establishment of SC-ICPD-PoA by the Sub-Degree of Royal Government of Cambodia (RGC) No: 212 ANK.BK on November 03, 2021. The Committee composition represents the collective commitments from various line ministries and organizations as the members to support the RGC in monitoring and accelerating the effective and efficient implementation of the ICPD-PoA in the context of the national development frameworks and the Cambodia Sustainable Development Goal aiming at improving people’s welfare, reproductive health, gender equality, access to education, poverty eradication and put an end to gender-based violence.

As a core-part of the launching of SC-ICPD-PoA virtual conference, prominent key players from relevant ministries, and civil society organizations, shared the on-going commitments in the open dialogues and discussion within the topic of “To Achieve Three Zeros by 2030”.

The open dialogue on the Government mechanism put in place and commitments was highly moderated by H.E. Kitti Settha Pandita CHHAY THAN, and was highly participated by H.E. Dr. Ing Kantha Phavi, Minister of Ministry of Women’s Affairs, a vice-chairperson of the SC-ICPD-PoA, ensuring the commitments from Ministry of Women’s Affairs in acknowledging to combat the unfinished commitment aiming to achieve Zero violence or harmful practices against women and girls, that is one among the three zeros in which the SC-ICPD-PoA set as the ultimate goal.

The discussion has also brought up the Ministry of Health’s commitment to achieve Zero unmet needs for family planning, and Zero preventable maternal deaths, highly participated in the today conference by H.E. Dr. Mam Bunheng, Minister, Ministry of Health, Vice-chairperson of the SC-ICPD-PoA. The Ministry of Health is taking very important role in implementing the providing of quality comprehensive preventative and response services to women and girls in need of protection and care; a way forward the commitment of SC-ICPD-PoA.

H.E. Dr. Nath Bunroeun, Secretary of State, Ministry of Education, Youth and Sport, representative of H.E. Minister of MoEYS, a vice-chairperson of SC-ICPD-PoA, emphasized the commitments from MoEYs on how the Ministry ensures that more than 3.5 million young people including vulnerable youth have access to age-appropriate information on sexual & reproductive health and rights (SRHR) through the national curriculum, and capacitating more than 80,000 teachers both in and pre-service on Health and Sexuality Education.

H.E Leng Vy, Secretary of State, Ministry of Interior, a vice-chairperson of SC-ICPD-PoA, acknowledged in the open dialogue in this launching conference on the key contribution and commitment from the Ministry of Interiors in the contribution of the sub-national/local administration to achieve Three-Zeros by 2030.  As one of the articles of the Sub-Decree stated that SC-ICPD shall establish the Municipal-Provincial Committee(s) for population and development where the governors of the Municipality/Provinces are the chairpersons and accompanied by vice-chairperson(s) and members as deemed necessary, the Ministry of Interiors is playing a significance role in ensuring the efficiency of the committee’s management.

Mr. Björn Andersson, UNFPA Regional Director for the Asia and Pacific Regional Office, also commended the RGC and Committee for its important work in ensuring the Cambodia maintains the momentum generated by the landmark Nairobi Summit on ICPD25 in 2019 and delivers on the country’s Commitments made at the Nairobi Summit. He also offered UNFPA the further commitment of support to the country journey towards the achievement of the ICPD-25 which is in turn instrumental in attaining the Cambodia Sustainable Development Goals. While UNFPA Cambodia Country Office serves as a member of SC-ICPD-PoA, UNFPA together with the RGC, other stakeholders and partners, continue to commit to help localizing the SDGs to the Cambodian context to achieve the 2030 Agenda for sustainable development, particularly the PoA of ICDP. UNFPA stated it remains committed to continue supporting and encouraging acceleration in the implementation of the PoA and the enabling environment for the participation from the stakeholders both government agencies, development partners, CSOs and private sector.

Civil Society Organization and Non-Government Organization from Reproductive and Child Health Alliance (RACHA) and Reproductive Health Association of Cambodia (RHAC), the members of the SC-ICPD-PoA, also shared their commitments during the open dialogue and discussion in strongly continuing activities in development plan and strategic framework concerning to population and development. 

The Royal Government of Cambodia (RGC) has been very considerate and proactive in initiating national policies in line with the ICPD’s action plan which led to major achievements including the reduction of the poverty rate, reduction of maternal and child mortality rate to the lowest level the Kingdom has seen, a boost to education and health promotion, and the reduction of violence against women and children. Indeed, formulating this SC-ICPD-PoA for overseeing the implementation of the ICPD-PoA of the Post Nairobi Summit was one of the inter-ministerial mechanism, an initiative from the collaboration of UNFPA and relevant ministries from series of meeting and discussion on the inputs and mechanism to monitor and evaluate the implementation of the ICPD PoA align with RGC’s effort in tackling the common population in the country addressing to the population dynamics in development, migration, urbanization, birth, death; especially the promoting the girls and women status.

The pandemic has undoubtedly set back progress towards our collective goal of a better, more equal future for all women and girls, but that gives every reason for the RGC to up the ante by ramping up effort to accelerate the implementation of ICPD25, focusing on sexual and reproductive health and rights, gender, adolescents and youth backed by political will and continued investments that are inclusive and responsive to the needs of all women and girls, is how we can ensure that all women and girls can access the health care and resources they need to claim their bodies and futures.